Vind jij ‘compassie’ ook zo’n vaag woord? Wat is je eerste associatie? Toegegeven, het klonk mij een beetje vaag, ouderwets en uit de hoogte in de oren. Iets voor domineesvrouwen of zenboeddhisten. Zullen we Kumbaya zingen? Maar tóch zou compassie je wereldbeeld wel eens op de kop kunnen zetten, zoals het deed voor mij. De wereld door een compassievolle lens bekijken maakt mijn leven zoveel zinvoller en mooier. Sinds ik compassie meditatie beoefen, voel ik me lichter, blijer en optimistischer; én is mijn relatie met Yo-Yi Pat nog beter. En met compassie naar de wereld kijken kun je leren! Goed nieuws, zowel voor jezelf als voor anderen.
Goed voor jezelf
Bij compassie denk je misschien vooral aan de ander, maar wist je dat compassie óók heel goed is voor jezelf? Volgens het Greater Good Science Centre van Berkeley University is compassie beoefening goed voor je veerkracht, een optimistische levenshouding en je immuunsysteem. Compassie helpt tegen te veel piekeren en somberheid. Dus dat is al superfijn.
Compassie op jezélf toepassen is helemaal bingo. Ik coach veel (jonge) mensen met het ‘Imposter Syndroom’ en de beoefening van zelf-compassie helpt ze om milder en positiever naar zichzelf te kijken. Zelf-compassie beoefenen kan ook helpen om meer wilskracht te hebben. Olympiër Laurence Cassøe Halsted beschrijft in een serie mooie artikelen hoe presteren op topniveau en zelf-compassie heel goed samengaan. In plaats van streng voor jezelf te zijn is de slogan van fitness goeroe Tony Horton “do your best and forget the rest” veel milder én veel motiverender.
Hemel op aarde?
Dat is natuurlijk heel mooi, maar… de positieve effecten op jezelf is uiteindelijk niet waar het mij om gaat. Ik ben een idealist in hart en nieren. Waarom hebben wij nog geen hemel op aarde? Waarom bouwen we niet hand in hand aan een mooiere wereld? Waarom zijn we soms zo hard voor elkaar? Iets in mij (en vast ook in jou) wil héél graag dat we het goed hebben samen, elkaar en de natuur respecteren en om weten te gaan met verschillen.
Dáár helpt compassie ook bij. En wel op drie manieren:
1. Diepere motivatie?
Bij alles wat je doet kun je vragen: waarom doe je dat? Waarom drink je die kop koffie? Waarom ben je gaan studeren? Waarom ga je 3x in de week hardlopen? En als je maar diep genoeg doorvraagt kom je uiteindelijk altijd uit bij een diepere motivatie: of een fundamentele menselijke behoefte. Voorbeelden hiervan zijn: vrijheid, liefde, respect, veiligheid, gezondheid, voeding, “er toe doen” etc. En wie wil dat allemaal nou niet? Daarin lijken mensen eigenlijk best veel op elkaar.
Gemotiveerd door zulke diepliggende behoeften gaan we dus door het leven en doen we wat we doen. Maar sommige manieren waarop we in onze behoeften proberen te voorzien, zijn niet altijd even prachtig. Sommige mensen starten een oorlog omdat ze zich veilig willen voelen, schreeuwen omdat ze gehoord willen voelen, stelen omdat ze honger hebben, pesten omdat ze ertoe willen doen, vliegen de hele wereld over om het gevoel te hebben dat ze leven.
In dit geval kun je zeggen dat de manier waarop ze hun fundamentele menselijke behoefte proberen te vervullen een nogal tragische uitkomst heeft. Maar, als je kunt zien dat het voorzien in zo’n begrijpelijke en herkenbare behoefte hen motiveerde, biedt dat ook ruimte voor meer begrip.
2. Oordeel uitstellen, misschien…
Mensen doen soms vreemde, pijnlijke of vervelende dingen. En als dat je overkomt, dan denk je misschien al snel: die ander is gewoon kwaadaardig, dom of gek! Begrijpelijk, want er is jou iets aangedaan. Maar tóch, is de ander écht simpelweg kwaadaardig, dom of gek? Zou het? Of zou het misschien ook kunnen dat die ander probeerde om een onvervulde behoefte te vervullen en dat op een nogal onwetende, onhandige en tragische manier deed? Misschien wisten ze niet beter dan dit?
Je oordeel uitstellen betekent ook dat je beseft dat je überhaupt weinig weet over de ander. Misschien had die ander die ochtend wel slecht nieuws gekregen, misschien begreep de ander de situatie niet, misschien voelde de ander zich heel onzeker, misschien heeft de ander net koffie in haar auto gemorst, misschien heeft de ander een moeilijke jeugd gehad, misschien… Door deze “misschien-vraag” te stellen, train je jezelf om je oordeel uit te stellen.
En de ultieme “misschien-vraag” is: misschien had de ander eigenlijk helemaal geen idee waar hij mee bezig was?
Ik ben zelf Christelijk opgevoed. Eén van de meest compassievolle uitspraken die ik daarin ooit hoorde was van Jezus aan het kruis: “Vergeef hen, want ze weten niet wat ze doen”. Nu denk je misschien: hoezo weten mensen niet wat ze doen? Want uiteraard weet jij wél heel goed wat je doet toch? Je weet precies waarvoor je leeft en wil sterven. Elke actie is weloverwogen en de perfecte actie… toch? Of… niet?
Voltaire schreef: “Le doute n’est pas un état bien agréable, mais l’assurance est un état ridicule.” Oftewel: “Twijfel is onaangenaam, maar zekerheid is absurd”. Ik geloof dat diep van binnen iedereen uiteindelijk maar wat probeert.
3. Net als ik
Vaak als we in een conflict komen, dan creëren we (onbewust) een vijandbeeld van de ander en verliezen we de menselijkheid van de ander uit het oog. Terwijl, eigenlijk zijn die mensen net als ik. Net als ik willen ze gelukkig zijn. Net als ik willen ze pijn en lijden vermijden. Net als ik willen ze liefhebben en willen ze dat anderen hen liefhebben. Net als ik hebben ze dromen. Net als ik maken ze fouten. Net als ik zijn zij mensen.
En dát is nou precies het startpunt van compassie beoefening. In plaats van té snel te oordelen, te leren zien dat de ander eigenlijk net als jij is.
Voetveeg
Als het je lukt om je oordeel uit te stellen en te zien dat de ander -net als jij- probeert om -soms op tragische wijze- een menselijke behoefte te vervullen, dan heb je de essentie van compassie te pakken. Maar, dat betekent natuurlijk niet dat je alles zomaar moet accepteren en een totale voetveeg moet worden. Soms moet je ook duidelijke grenzen stellen om jezelf of anderen te beschermen.
Stel je het volgende voor: je bent een liefhebbende ouder/tante/neef/broer/buurvrouw van een ontzettend lieve kleuter. Wat doe je als deze kleuter hard op de sloot af rent? Ik mag hopen dat je haar vaart afremt door haar nét op tijd stevig bij de arm te pakken. Een ramp is voorkomen, held! Maar was je boos? Haatte je die lieve kleuter? Wilde je wraak nemen? Natuurlijk niet. Je kunt grenzen aangeven én compassievol zijn tegelijkertijd. Compassie en wijsheid kunnen hand in hand gaan. Begrijpen wat iemand drijft (compassie) en de situatie juist inschatten (wijsheid) leiden tot de juiste actie.
Nu jij!
Met wie heb jij momenteel een wat moeilijke relatie? Wat nou als die ander niet kwaadaardig, dom of gek is? Kun je je oordeel uitstellen? Kun je je in de schoenen van de ander verplaatsen en zien vanuit welke fundamentele menselijke behoefte de ander handelt? Kun je je eigen gevoelens van boosheid, frustratie en verongelijktheid liefdevol accepteren, zonder dat ze je handelen dicteren? Kun je de situatie met wijsheid inschatten? En kun je vriendelijk of proportioneel of genuanceerd reageren zoals de beste versie van jezelf zou reageren?
…
Nee, natuurlijk kun je dat niet. Niet altijd tenminste, het is heel moeilijk! Om eerlijk te zijn kan ik het ook bepaald niet perfect; sacherijn en egoïsme zijn mij niet vreemd. Maar je kunt het wél proberen.
Elke dag een beetje meer compassie
De schoonheid van compassie is: je kunt het leren en cultiveren. En dát pad naar een mooiere wereld bega ik echt heel graag. Elke dag een beetje beter. Ik hoop dat je mee oefent. En zo niet, dan zal ik proberen daar heel compassievol over te zijn.
Wil je ook de wereld verbeteren met compassie? Kijk dan op de agenda van Project Wijsheid voor onze oefensessies en andere inspirerende activiteiten op donatiebasis. Zie je daar!
